Allinstation 
Oracle trên Blockchain là gì?
Oracle có thể hiểu là nguồn cấp dữ liệu, là các dịch vụ của bên thứ ba cung cấp cho các hợp đồng thông minh những thông tin từ thế giới bên ngoài. Oracle đóng vai trò là cầu nối trung gian giữa Blockchain và thế giới bên ngoài.
Một ví dụ để cho anh em dễ hiểu:
Giả sử Huy và Trung đặt cược xem ai sẽ là người chiến thắng trong trận bóng giữa Việt Nam và Oman. Huy tin rằng đội tuyển Việt Nam sẽ giành chiến thắng, trong khi Trung lại đánh giá Oman sẽ là đội tuyển thắng cuộc. Hai người đồng ý về các điều khoản đặt cược và khoá tiền của họ vào trong một hợp đồng thông minh, hợp đồng này sẽ thanh toán toàn bộ số tiền cho người chiến thắng dựa trên kết quả của trận bóng.
Oracle sẽ cung cấp cho hợp đồng thông minh các thông tin cần thiết – trong trường hợp này là kết quả của cuộc trận bóng. Sau khi trận đấu kết thúc, Oracle sẽ truy vấn một API đáng tin cậy để xác định đội tuyển đã giành chiến thắng và chuyển tiếp thông tin này đến hợp đồng thông minh. Sau đó, hợp đồng này sẽ gửi tiền cho Huy hoặc Trung tuỳ thuộc vào kết quả trận bóng.
Tại sao lại cần đến Oracle?
Các Blockchain và hợp đồng thông minh không thể truy cập dữ liệu bên ngoài Blockchain. Tuy nhiên, một số thoả thuận hợp đồng yêu cầu phải có thông tin liên quan từ thế giới bên ngoài để thực thi các thoả thuận đó.
Đây là lúc cần đến các Oracle, vì chúng cung cấp một liên kết giữa dữ liệu ngoài chuỗi (off-chain) và dữ liệu trên chuỗi (on-chain). Các Oracle có vai trò thiết yếu trong hệ sinh thái Blockchain vì chúng mở rộng phạm vi hoạt động của các hợp đồng thông minh. Nếu không có các Oracle,khả năng sử dụng của các hợp đồng thông minh bị hạn chế vì chúng chỉ có quyền truy cập vào dữ liệu từ trong mạng lưới của chúng. Như trong ví dụ đã nêu trên, nếu không có Oracle để chuyển tiếp dữ liệu về kết quả trận bóng, vụ cá cược sẽ không có cách nào để kết thúc vì dữ liệu về đội thắng cuộc không được cung cấp cho hợp đồng thông minh.
Một lưu ý quan trọng đó là các Oracle không phải là nguồn dữ liệu mà là một lớp để truy vấn, xác minh và xác thực các nguồn dữ liệu từ bên ngoài, sau đó chuyển tiếp thông tin đó đi. Dữ liệu mà các Oracle truyền đi có thể ở dưới nhiều dạng: thông tin giá cả, việc thanh toán đã hoàn thành hay nhiệt độ được đo bằng cảm biến…
Có nhiều loại Oracle khác nhau, tuy nhiên, cách thức hoạt động của một Oracle trên Blockchain hoàn toàn phụ thuộc vào mục đích mà nó được thiết kế.
Phân loại các Oracle trên Blockchain
Chúng ta có thể phân loại các Oracle trên Blockchain tuỳ thuộc vào các tính chất của chúng:
- Nguồn: dữ liệu có nguồn gốc từ phần mềm hay phần cứng?
- Hướng đi của thông tin: nhận thông tin hay gửi thông tin đi?
- Độ tin cậy: dữ liệu là tập trung hay phi tập trung?
Chú ý rằng một Oracle có thể thuộc vào nhiều phân loại. Ví dụ, một Oracle lấy thông tin từ trang web của một công ty là Oracle phần mềm phi tập trung nhận thông tin.
Oracle phần mềm
Các Oracle phần mềm tương tác với các nguồn thông tin trực tuyến và truyền nó đến các Blockchain. Thông nay có thể đến từ các cơ sở dữ liệu trực tuyến, các máy chủ, trang web – về cơ bản là bất kỳ nguồn dữ liệu nào trên Internet.
Việc các Oracle phần mềm được kết nối với mạng Internet không chỉ cho phép chúng cung cấp thông tin cho các hợp động thông minh mà còn truyền các thông tin đó đi theo thời gian thực. Điều này làm cho chúng trở thành một trong những loại Oracle phổ biến nhất trên Blockchain.
Các Oracle phần mềm có thể cung cấp các thông tin bao gồm tỷ giá hối đoái, giá trị tài sản kỹ thuật số hay những thông tin như lịch trình bay theo thời gian thực.
Oracle phần cứng
Một số hợp đồng thông minh cần tương tác với thế giới thực. Các Oracle phần cứng được thiết kế để thu thập các thông tin từ thế giới vật lý và cung cấp chúng cho các hợp đồng thông minh. Những thông tin này có thể được chuyển từ các cảm biến điện tử, máy quét mã vạch và các thiết bị đọc thông tin khác.
Một Oracle phần cứng về cơ bản sẽ “dịch lại” những sự kiện trong thế giới thực thành các giá trị kỹ thuật số để các hợp đồng thông minh có thể hiểu được.
Oracle phần cứng có thể là một cảm biến có khả năng kiểm tra xem liệu một chiếc xe tải vận chuyển hàng đã đến địa điểm yêu cầu hay chưa. Nếu xe đã đến, nó sẽ chuyển thông tin này đến hợp đồng thông minh và hợp đồng thông minh này sau đó sẽ ra các quyết định dựa trên thông tin đó. Các Oracle này được áp dụng trong ngành Logistics rất hiệu quả.
Các oracle nhận thông tin và các oracle gửi thông tin
Các oracle nhận thông tin đảm nhiệm việc gửi các thông tin từ các nguồn bên ngoài đến các hợp đồng thông minh, còn các oracle gửi thông tin sẽ gửi thông tin từ các hợp đồng thông minh ra bên ngoài.
Ví dụ, một oracle nhận thông tin sẽ cung cấp cho hợp đồng thông minh thông tin về nhiệt độ mà cảm biến đo được. Một oracle gửi thông tin có thể được kết hợp sử dụng với khóa thông minh. Khi tiền đã được gửi vào địa chỉ, hợp đồng thông minh sẽ gửi thông tin này qua một oracle gửi thông tin đến một hệ thống để mở khóa thông minh.
Các Oracle tập trung và phi tập trung
Oracle tập trung là những Oracle được kiểm soát bởi một tổ chức duy nhất và là nhà cung cấp thông tin duy nhất cho hợp đồng thông minh. Việc chỉ sử dụng một nguồn thông tin có thể là một việc rủi ro – tính hiệu quả của hợp đồng phụ thuộc hoàn toàn vào tổ chức kiểm soát Oracle đó. Ngoài ra, bất kỳ sự can thiệp độc hại nào từ một kẻ xấu sẽ có tác động trực tiếp đến hợp đồng thông minh. Vấn đề chính với các Oracle tập trung là chúng tồn tại điểm thất bại duy nhất (single point of failure), điều này làm giảm khả năng bảo vệ của chúng trước các lỗ hổng và các cuộc tấn công.
Các Oracle phi tập trung có các mục tiêu tương tự như các Blockchain công khai – tránh các rủi ro từ phía đối tác không hoàn thành nghĩa vụ. Chúng giúp tăng độ tin cậy của thông tin được cung cấp cho các hợp đồng thông minh bằng cách không dựa vào một nguồn sự thật duy nhất. Hợp đồng thông minh truy vấn nhiều Oracle để xác định tính hợp lệ và chính xác của dữ liệu – đây là lý do tại sao các Oracle phi tập trung cũng có thể được gọi là các oracle đồng thuận. Cần lưu ý rằng giống cũng giống như các mạng blockchain không cần sự tin cậy, các oracle phi tập trung không loại bỏ hoàn toàn vai trò của sự tin cậy nhưng phân chia chúng cho nhiều người tham gia.
Tính ứng dụng của Oracle
Các nhà phát triển hợp đồng thông minh sử dụng Oracle để xây dựng các ứng dụng phi tập trung nâng cao hơn, phù hợp với khả năng sử dụng ngày càng được mở rộng của Blockchain. Mặc dù có vô số tiềm năng, dưới đây là các use case được áp dụng nhiều nhất hiện nay.
DeFi
Phần lớn của hệ sinh thái DeFi yêu cầu khả năng truy cập dữ liệu tài chính về tài sản và thị trường. Ví dụ: thị trường tiền tệ phi tập trung sử dụng giá của Oracle để xác định khả năng vay của người dùng và kiểm tra xem vị thế của người dùng có đang dưới mức thế chấp và có thể bị thanh lý hay không. Tương tự như vậy, các nền tảng tài sản tổng hợp (synthetic asset) sử dụng giá của Oracle để cố định giá trị của token với một tài sản trong thế giới thực, các AMM sử dụng giá của Oracle để giúp tập trung thanh khoản ở mức giá thị trường hiện tại, từ đó cải thiện hiệu quả sử dụng vốn.
NFT và Gaming
Oracle cũng cho phép các use case phi tài chính của hợp đồng thông minh như các NFT linh hoạt có khả năng thay đổi về hình thức, giá trị hoặc thời gian phân phối dựa trên các sự kiện bên ngoài như thời gian trong ngày hoặc thời tiết. Ngoài ra, Oracle còn được sử dụng để tạo ra sự ngẫu nhiên có thể xác minh được mà các dự án có thể sử dụng để chỉ định các đặc điểm ngẫu nhiên cho NFT hoặc để chọn ngẫu nhiên người chiến thắng may mắn trong các đợt drop NFT hiếm. Các ứng dụng trò chơi cũng sử dụng tính ngẫu nhiên này để tạo ra trải nghiệm chơi hấp dẫn hơn và không thể đoán trước được như sự xuất hiện của các chiến lợi phẩm ngẫu nhiên hoặc việc ghép cặp ngẫu nhiên trong một giải đấu.
Bảo hiểm
Các hợp đồng thông minh bảo hiểm sử dụng dữ liệu đầu vào của Oracle để xác minh sự xuất hiện của các sự kiện có thể bảo hiểm trong quá trình xử lý yêu cầu, mở ra quyền truy cập vào các cảm biến vật lý, API web, hình ảnh vệ tinh hay các dữ liệu pháp lý. Oracle đầu ra cũng có thể cung cấp các hợp đồng thông minh bảo hiểm một cách để thực hiện thanh toán cho các yêu cầu bằng cách sử dụng các Blockchain khác hoặc mạng thanh toán truyền thống.
Doanh nghiệp
Các Oracle hỗ trợ cross-chain cung cấp cho các doanh nghiệp một phần mềm Blockchain trung gian an toàn, cho phép họ kết nối tới hệ thống backend của họ bằng bất kỳ mạng lưới Blockchain này. Điều này giúp các hệ thống doanh nghiệp có thể đọc/ghi vào bất kỳ Blockchain nào và thực hiện các logic phức tạp về cách triển khai tài sản và dữ liệu trên các chuỗi và với các đối tác sử dụng cùng một mạng Oracle. Kết quả là các tổ chức có thể nhanh chóng tham gia các Blockchain có nhu cầu cao bởi các đối tác của họ và nhanh chóng tạo ra sự hỗ trợ cho các dịch vụ hợp đồng thông minh mà người dùng muốn trong khi không cần phải dành thời gian và tài nguyên phát triển tích hợp với từng Blockchain riêng lẻ.
Sự phát triển của Oracle
Trong giai đoạn hình thành, phần lớn các dApp là thiên về mảng tài chính, tuy nhiên mọi thứ dần thay đổi khi càng nhiều dự án sử dụng mạng Oracle cho các loại kết quả dựa trên sự kiện. Ví dụ như mạng mạng Oracle cung cấp các hợp đồng bảo hiểm tham số bằng cách cung cấp dữ liệu thời tiết từ Google Cloud hoặc Accuweather để kích hoạt giải quyết khiếu nại bảo hiểm cây trồng. Các dự án như Etherisc và Arbol đã và đang sử dụng các hợp đồng thông minh kết hợp để cho phép nông dân phòng ngừa rủi ro về thời tiết.
Oracles cũng là nền tảng của thị trường dự đoán. Năm 2020, sàn giao dịch phái sinh FTX đã cung cấp cho người dùng cơ hội duy nhất để mua các hợp đồng tương lai theo người mà họ tin rằng sẽ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ: Trump hoặc Biden. Ở những nơi khác, các giao thức dự đoán chuyên dụng đã xuất hiện, cho phép người dùng giao dịch kết quả của các sự kiện khác nhau: trên thực tế, người dùng có thể tạo thị trường của riêng họ và kiếm được một khoản giảm phí giao dịch. Tất nhiên, Oracle phát huy tác dụng bằng cách xác minh kết quả.
Theo Sergey Nazarov, Co-founder của Chainlink, “Truyền dữ liệu chỉ là giao đầu 1 của mạng lưới Oracle. Các mạng Oracle đang nhanh chóng vượt ra ngoài khả năng đó và bước sang lĩnh vực tính toán ngoài chuỗi (off-chain). Về cơ bản, chúng sẽ cung cấp khả năng cho bất kỳ loại dịch vụ phi tập trung nào mà một Blockchain Đơn giản không thể tự thực hiện, dù đó là tạo ra quyền riêng tư, khả năng mở rộng, tính ngẫu nhiên và hơn thế nữa, thay mặt cho các hợp đồng thông minh.”
Chainlink đã bắt đầu triển khai chức năng tính toán cho các mạng tiên tri của mình, với các tính năng mới như Keepers để tự động hóa các chức năng hợp đồng thông minh khi các điều kiện xác định trước được thỏa mãn, Báo cáo off-chain để tổng hợp dữ liệu có thể mở rộng, chi phí thấp và Chức năng ngẫu nhiên có thể xác minh (Verifiable Randomness Function – VRF) để tạo ra các số ngẫu nhiên hợp lý có thể chứng minh được.
Khi nói đến tương lai của Oracle, Ethan Illingworth, Trưởng bộ phận Blockchain của mạng điện toán đám mây phi tập trung CUDOS đã nói: “Oracle sẽ trở nên phi tập trung hơn và do đó an toàn hơn khi công nghệ được cải tiến, trong khi dữ liệu mà họ phân phối từ thế giới ngoài chuỗi sẽ tăng lên cả về khối lượng và độ phức tạp do cải tiến thông lượng của các lớp cơ sở và các chuỗi tính toán có khả năng mở rộng.”
Một số dự án tiêu biểu
- Chainlink: là một mạng lưới Oracle phi tập trung được thành lập năm 2017 bởi công ty Smart Contract Chainlink Ltd., có trụ sở tại Cayman Islands. Chainlink cải thiện khả năng liên kết giữa các hợp đồng thông minh bằng cách cấp cho các hợp đồng thông minh quyền truy cập vào nguồn cấp dữ liệu đáng tin cậy, API, thanh toán và các tài nguyên khác. Hiện tại Chainlink vẫn là dự án đi đầu trong mảng Oracle với tổng vốn hoá đạt 7.4 tỷ USD, vượt xa các đối thủ cạnh tranh khác.
- WINkLink: là một mạng lưới Oracle phi tập trung đầu tiên của hệ sinh thái TRON, giúp giảm nhu cầu tin cậy giữa các bên trong hợp đồng và đảm bảo tính bảo mật của toàn bộ quy trình thực thi hợp đồng thông minh, bao gồm cả việc lấy dữ liệu từ các nguồn ngoài chuỗi. Tổng vốn hoá của dự án đang ở mức 292 triệu USD, đứng trong top các dự án Oracle có vốn hoá cao nhất trong thị trường Crypto.
- API3: là phương thức trung gian dùng để kết nối các ứng dụng và thư viện với nhau nhằm cung cấp dữ liệu, tạo ra các ứng dụng không cần đến sự tin cậy có khả năng tương tác với các API web. API3 đang dẫn đầu phong trào chuyển dịch từ các mạng Oracle của bên thứ 3 sang các giải pháp Oracle bên thứ nhất mang lại tính bảo mật, hiệu quả và minh bạch hơn của nguồn dữ liệu. Mới đây có nhiều sự kiện liên quan đến API3 như hợp tác với Amberdata, API3 Airnode được khởi chạy trên mainnet của mạng lưới AVAX, được list trên Binance hay có hơn 150 bên cung cấp dữ liệu tham gia chương trình API3 Alliance… đã khiến giá trị của API3 tăng vọt và dự án đạt giá trị vốn hoá lên đến gần 300 triệu USD.
Tổng kết
Oracle ngày càng chứng minh vị trí không thể thiếu trong thị trường Crypto, khi mà ngày càng nhiều dự án với những sáng kiến mới lạ cần đến dữ liệu từ bên ngoài chuỗi để có thể thực thi được. Điều này khiến nhu cầu sử dụng Oracle ngày càng gia tăng, đi cùng với những phát triển của chính các mạng Oracle, tương lai dành cho Oracle nói chung và sự phát triển của Blockchain gắn liền với đời sống thực nói chung cũng ngày càng rộng mở. Hy vọng Allinstation đã cung cấp cho anh em những thông tin cơ bản nhất về Oracle, từ đó anh em có thể nắm được xu hướng của thị trường, tìm kiếm được những cơ hội đầu tư mới.
