Allinstation 
Decentralized Finance tên gọi tắt là DeFi (hay là tài chính phi tập trung / tài chính mở). Đây là thuật ngữ dùng để chỉ các ứng dụng tài chính được xây dựng trên Blockchain.
Nói một cách cụ thể hơn “DeFi là gì” thì đây chính là “con đường” đưa các sản phẩm tài chính truyền thống đến “vùng đất” phi tập trung. Ở đó, nhu cầu về bên thứ ba bị loại bỏ (hoặc giảm tối thiểu), tính minh bạch và an toàn được đề cao, còn chi phí thì được giảm thấp.
Hiện tại, Ethereum là nền tảng lớn nhất đồng thời có nhiều ứng dụng DeFi hoạt động nhất. Tuy nhiên, đây không phải là Blockchain duy nhất được các ứng dụng lựa chọn; bên cạnh đó còn có Blockchain của BNB,Tron, AVAX, Polygon kế thừa và cải tiếng được những đặc điểm thành công của mạng lưới ETH.
Hiểu đúng về “DeFi là gì”
Có 4 đặc điểm chính và lợi ích cốt lõi
Nhắc về “DeFi là gì” thì cũng phải nói sơ qua về CeFi – Tài chính tập trung, hay còn gọi là hệ thống tài chính đi liền với sự tín nhiệm và ủy thác vào bên thứ 3. Khi mà bên thứ 3 sẽ là bên quản lý và lưu trữ tài sản cho người tham gia. Bên thứ 3 này có thể nhắc đến như ngân hàng thương mại (Vietcombank, BIDV,..); Cổng thanh toán (Paypal, Momo,…), các tổ chức Bảo hiểm (Chubb, AIA,..). Còn với DeFi, người tham gia hoàn toàn có thể truy cập và kiểm soát tài sản của mình mà không cần thông qua bên thứ 3 hoặc bất kỳ tổ chức nào.
Mục đích ra đời của DeFi
Trong tài chính truyền thống (CeFi – Centralized Finance), bạn tin tưởng chính phủ sẽ không in tiền một cách bất ngờ để lạm phát tăng cao, các ngân hàng sẽ giữ tiền của bạn một cách an toàn và bạn thường kiếm lợi nhuận bằng cách ủy thác tài sản của mình cho bên thứ ba, điều này đồng nghĩa với việc trao quyền kiểm soát tiền của mình cho một người khác.
Nhưng chắc hẳn bạn phải đồng ý một điều rằng dù đó là tiền của bạn, nhưng bạn lại không thể hoàn toàn kiểm soát được chúng 100%, dù với bất kỳ hình thức nào bên trên. Cho nên,DeFi đã ra đời nhằm mục đích tạo ra một hệ thống tài chính mở cho mọi người. Trong DeFi, mọi người có thể hoàn toàn kiểm soát được tài sản của mình.
Điểm khác biệt của DeFi với tài chính truyền thống
- Dễ dàng tiếp cận: DeFi là một hệ thống mở cho nên bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận dễ dàng miễn là có thiết bị kết nối với Internet.
- Khả năng tương tác: Xây dựng một khối chính nhằm giúp khả năng tương tác giữa các khối trở nên đơn giản hơn. Từ đó, tạo ra hệ sinh thái có khả năng mở rộng và trở nên đa dạng theo thời gian.
- Tính riêng tư: Trong CeFi, việc cung cấp dữ liệu cá nhân là một trong những “bước” không thể không có và DeFi lại hoàn toàn khác. Các dapps DeFi sẽ có nhu cầu hạn chế đối với bên thứ ba (ngân hàng hoặc các tổ chức) để người dùng thực sự tin tưởng, vì họ chính là người giám sát tài sản của chính mình.
- Tính minh bạch: Dữ liệu về các hoạt động thị trường sẽ được hiển thị trên cơ sở bình đẳng cho tất cả những người tham gia.
Lợi ích cốt lõi của tài chính phi tập trung DeFi
- Phân cấp thực sự: Giúp chống lại sự kiểm duyệt, cho phép tất cả các tầng lớp xã hội đều có thể tham gia và có bên thứ ba đáng tin cậy.
- Chi phí thấp: Vì không tồn tại dưới dạng tổ chức, cơ quan nên những chi phí vận hành dành nhân sự, sàn giao dịch,…. Được cắt giảm hoàn toàn. Nên phí giao dịch được tối ưu rất nhiều. Giao dịch nhanh chóng và các hợp đồng giao dịch không thể bị gian lận nhờ sử dụng cơ sở hạ tầng Blockchain.
- Sự tự chủ:Người dùng có toàn quyền kiểm soát tài sản mà không cần bên thứ ba (Ngân hàng, Momo, Zalopay,…) Do DeFi cho phép người dùng sở hữu các khóa riêng
- Tăng tính minh bạch: Nhờ đó mà giảm thiểu các rủi ro xuất phát từ lợi ích cá nhân hay những thông tin sai lệch.
DeFi hoạt động như thế nào?
Hoạt động trên DeFi không bị quản lý bởi một tổ chức hay nhân vật nào, mà thay vào đó là các quy tắc được viết bằng Code hoặc Smart contract. Khi chúng được triển khai trên Blockchain, các Dapp DeFi sẽ tự hoạt động mà không cần đến sự can thiệp của con người. Bên cạnh đó, Smart contract được hoạt động công khai trên Blockchain nên bất cứ ai cũng có thể kiểm toán.
Hơn nữa, tất cả các hoạt động giao dịch cũng được công khai, ai cũng có thể quan sát thấy. Tuy nhiên, do ảnh hưởng đến quyền riêng tư nên danh tính trên các giao dịch sẽ được ghi bằng tên giả theo mặc định.
Top các dự án DeFi phổ biến
Uniswap ($UNI)
Uniswap là giao thức hoạt động trên Ethereum để trao đổi token. Không giống như hầu hết các sàn giao dịch được tạo ra và sẽ tính phí giao dịch, Uniswap hoạt động vì mục đích cộng đồng, là công cụ để cộng đồng giao dịch token mà không phải trả phí nền tảng hoặc sàn giao dịch trung gian.
Total Value Locked (TVL) – thể hiện cho tổng số tiền đang được khóa trên nền tảng. Tại thời điểm bài viết này, số tiền trong hệ đang ở mức 3.47 tỷ USD chia 3 lần so với mức 10 tỷ USD vào thời điểm thị trường thăng hoa nhất.
Đây là một con số ấn tượng khi đa phần dòng tiền trên các hệ sinh thái khác hiện tại đều chia 5 đến 10 lần so với giai đoạn đạt đỉnh của thị trường.
Lido ($LDO)
Lido Finance là một giao thức liquid-staking, cho phép người dùng gửi các đồng token/coin của mình lên nền tảng nhằm cung cấp thanh khoản (liquidity) cho các dự án để nhận lại thêm một phần lợi nhuận. Hình thức này tương tự như hình thức mua trái phiếu doanh nghiệp ở thị trường tài chính truyền thống.
TVL trên Lido Finance đang duy trì được mức độ ổn định quanh mức 5.8 tỷ USD tuy nhiên hiện tại nhà đầu tư đang mất dần niềm tin đối với các nền tảng Staking khi liên tục là những thông tin phá sản hoặc đánh mất tài sản của người dùng trên các giao thức này.
Các thành phần của DeFi
Trước khi anh em đọc những thành phần quan trọng bên dưới của DeFi, mình muốn cập nhật một số những thay đổi & sự phân hóa rất rõ ràng của DeFi ngay thời điểm hiện tại.
Decentralized Stablecoins
Stablecoin là loại Cryptocurrency (tiền mã hóa) được lập trình để gắn (neo) vào một loại tài sản cố định như kim loại quý (vàng, bạc,..) hoặc các loại tiền pháp định có tính chất toàn cầu (USD, EUR,…). Những loại tài sản được chọn này có tính chất ít biến động nhằm giảm thiểu ảnh hưởng của biến động giá (Volatility) đối với người dùng. Tài sản đó ổn định thì giá trị của đồng stablecoin cũng ổn định. Tận dụng lợi thế của Blockchain, các anh em trader và investor hoàn toàn có thể chuyển đổi ngang hàng từ tài sản của họ sang stablecoin khi thị trường xảy ra biến động.
Cá nhân mình sẽ chia Stablecoin thành 2 thế hệ:
- Stablecoin 1.0 là các đồng tiền ổn định được phát hành dựa trên tài sản thế chấp tập trung như đô la USD, vàng (USDT, USDC, TUSD,..).
- Stablecoin 2.0 (Decentralized Stablecoins) được phát hành dựa vào sự thế chấp của các loại Crypto (DeFi) khác. Hiểu đơn giản anh em có thể thế chấp 1 lượng Crypto của mình để phát hành ra Stablecoin (có số lượng nhỏ hơn). Và trong các dự án Stablecoin 2.0 đó, họ thường có 1 token quản trị, gọi là Governance token. Đây chính là token mà anh em có thể đầu tư.
Decentralized Lending and Borrowing
Đây là nền tảng vay & cho vay phi tập trung, hai chủ thể chính trong Lending & Borrowing là:
- Lenders (Depositors): Sử dụng các tài sản hoặc tiền để cho các Borrower vay với tỉ lệ lãi suất nhất định. Sau 1 khoảng thời gian, họ sẽ nhận lại được vốn gốc và lãi suất như thoả thuận ban đầu.
- Borrowers (Loan takers): Vay tiền hoặc tài sản từ các Lender và sẵn sàng trả lãi cho số tiền đó.
Một số dự án đáng chú ý trong phân khúc này: AAVE, MakerDAO, Osis, BlockFi, Nexo, Coinloan,Genesis.
Các dự án Lending trên các hệ sinh thái lớn
Decentralized Insurance
Decentralized Insurance là hình thức bảo hiểm phi tập trung cho những người dùng trong các ứng dụng DeFi. Nếu như trong bảo hiểm truyền thống, chúng ta luôn có 2 bên:
- Bên thứ nhất là những người đi mua bảo hiểm, những chủ thể như mình và anh em.
- Bên thứ 2 là những đại lý, những người bán bảo hiểm, những người phân tích rủi ro cũng như sẽ bồi thường cho anh em khi rủi ro xảy ra.
Thì trong DeFi, chúng ta muốn một sự phân quyền, phi tập trung, vì vậy bảo hiểm trong DeFi sẽ có 3 bên:
- Người mua bảo hiểm: Là những người muốn bảo vệ bản thân khỏi những rủi ro khi tham gia vào không gian mã hóa, hay các sản phẩm liên quan tới DeFi. Họ sẽ mua bảo hiểm liên quan và khi có sự cố xảy ra thì họ sẽ được bồi thường theo hợp đồng trong Smart Contract.
- Người đánh giá rủi ro: Là những người tin tưởng hệ thống này, họ sẽ bỏ tiền ra bảo hiểm cho những người khác. Khi người mua bỏ tiền ra mua bảo hiểm thì số tiền này sẽ được chia cho những người đánh giá rủi ro này.
- Người đánh giá yêu cầu bồi thường: Những người sẽ đánh giá yêu cầu bồi thường của anh em có được chấp nhận hay không.
3 bên này sẽ phối hợp với nhau và cùng phân chia rủi ro trong toàn bộ hệ thống bảo hiểm phi tập trung.
Các dự án nổi bật trong mảng Decentralized Insurance: Hakka Finance (3F Mutual), Yearn Insurance, Nexus Mutual, Opin.
Decentralized Exchanges (DEX)
Các dự án DEX trên các hệ sinh thái hiện nay
DEX (Decentralized Exchange) là các sàn giao dịch tiền điện tử được xây dựng và hoạt động một cách phi tập trung trên nền tảng Blockchain. DEX cho phép việc giao dịch mua bán được diễn ra ngang hàng ngay trên mạng lưới Blockchain mà không cần thông qua bất kỳ tổ chức trung gian nào.
Nhóm này chắc chắn đã rất quen thuộc với anh em. Và tới nay, chúng cũng được phân hóa làm nhiều loại khác nhau (AMM & Sổ lệnh Order Book).
Liquidity Mining
Liquidity Mining là hình thức cho phép người dùng kiếm lợi nhuận bằng cách cung cấp thanh khoản đồng coin mà họ có cho sàn giao dịch. Đổi lại người tham gia sẽ nhận được phần thưởng thường sẽ là các đồng Governance token.
Hình thức này rất phổ biến từ tháng 07/2020 và thường đi kèm với từ khóa Yield Farming. Giải thích một cách ngắn gọn thì Yield Farming là thuật ngữ chỉ việc người dùng cố gắng tạo ra nhiều lợi nhuận nhất có thể từ tài sản crypto của họ, thông qua việc cung cấp thanh khoản cho các giao thức DeFi.
Cho tới thời điểm hiện tại, Yield Farming đã không giữ được sức hút như ngày xưa, nhưng vẫn là hình thức chính để bootstrap liquidity. Nên ở mục này, mình sẽ không đưa ra những dự án nào nổi bật, vì hiện tại, đây là đơn thuần là công cụ, không phải điểm độc đáo.
Các Yeild Aggregator phổ biến hiện tại: Yearn Finance, Beefy, Kava Earn, Autofam…
Decentralized Oracles
Oracle là một hệ thống cung cấp dữ liệu theo thời gian thực cho các blockchain và Smart contract. Nhờ Oracle, Blockchain và Smart contract (On-chain) có thể tương tác với dữ liệu bên ngoài (Off-chain).
Nói cách khác thì Oracle hoạt động như một nguồn dữ liệu được gửi đến các hợp đồng thông minh (Smart contract). Qua đó, chúng được phép truy cập vào dữ liệu thực tế nằm ngoài hệ sinh thái Blockchain. Thông thường là thông tin giá tài sản tại một thời điểm thực tế.
Các dự án về mảng Oracle anh em nên biết: Chainlink (LINK), Band Protocol (BAND), DIA, Tellor (TRB).
Decentralized Derivatives
Nếu trong tài chính truyền thống, Derivative (hay phái sinh) là hợp đồng giao dịch tài chính giữa hai hoặc nhiều bên, dựa trên giá trị tương lai của một tài sản cơ sở nào đó. Tức là người ta sẽ giao dịch dựa trên giá trị của một thực thể khác chứ không cần trực tiếp sở hữu nó. Lợi nhuận được tạo ra dựa vào chênh lệch và biến động giá của tài sản cơ sở đó.
Trong DeFi, Decentralized Derivatives là hình thức giao dịch phái sinh phi tập trung dựa trên giá trị của các đồng Crypto. Hiểu một cách đơn giản là anh em sẽ giao dịch với nhau dựa trên giá của các đồng Crypto, chứ không phải trực tiếp sở hữu và mua bán các đồng Crypto ấy.
Như vậy, sự khác biệt giữa giao dịch phái sinh truyền thống và phi tập trung là tài sản cơ sở:
- Phái sinh truyền thống (Traditional Derivatives): Tài sản cơ sở là trái phiếu, cổ phiếu hay lãi suất.
- Phái sinh phi tập trung (Decentralized Derivatives): Tài sản cơ sở là các đồng tiền điện tử.
Các sản phẩm phái sinh phi tập trung: dYdX, GMX, Mango Market.
Synthetic Assets
Synthetic Asset (Tài sản tổng hợp) là một loại hình phái sinh mới, cụ để, đó là các token đại diện kỹ thuật số của các phái sinh. Trong đó các công cụ phái sinh là các hợp đồng tài chính cung cấp khả năng tiếp xúc tùy chỉnh đối với tài sản cơ bản hoặc vị thế tài chính, Synthetic Asset là đại diện được token hoá của các vị trí đó.
Các Synthetic Asset nổi bật: Synthetix, Mirror Protocol, Synthetify.
DeFi 2.0
DeFi đã mang tính cách mạng trong việc cung cấp các dịch vụ tài chính phi tập trung cho bất kỳ ai có ví tiền điện tử, nhưng nó vẫn có những điểm yếu. Do đó, DeFi 2.0 là phiên bản nâng cấp của DeFi, giúp khắc phục những sự cố và điểm yếu được thấy trong làn sóng DeFi ban đầu.
Tham khảo: DeFi 2.0 là gì? Tại sao cần phải thay thế DeFi thế hệ đầu tiên
Chúng ta cần biết những hạn chế của DeFi hiện nay và những vấn đề DeFi 2.0 đang cố gắng giải quyết:
- Tăng độ hiệu quả sử dụng vốn
- Bảo vệ người dùng khỏi rủi ro mất tài sản (Impermanent Loss)
- Tối ưu hóa quy trình
- Mở rộng các tính năng
- Tăng cường tính phi tập trung
- Chưa khai thác được sức mạnh cộng đồng
Real Yield
Real Yield hiểu đơn giản là lợi nhuận thực, kế thừa từ khái niệm real yield trong tài chính truyền thống được đo lường bằng lợi nhuận thực trừ đi lạm phát. Ví dụ, anh em gửi một số tiền vào tài khoản tiết kiệm với mức lãi suất cuối kỳ ở mức 8% và mức lạm phát tăng lên 5% cho đến cuối kỳ hạn, thì lợi suất thực tế (real yield) kiếm được là 3%.
Tầm quan trọng
Các giao thức DeFi hiện nay đang triển khai mô hình incentive cung cấp cho người dùng APY thông qua hoạt động trả token qua phương thức token emissions hoặc lạm phát token để tạo nên hệ thống thanh khoản.
Mặc dù APY cao nhưng đây không phải nguồn yield bền vững vì người dùng thường có xu hướng bán reward token sang stablecoin hoặc underlying assets như ETH. Điều này tạo áp lực bán lớn lên giá token và khiến giá token có xu hướng giảm trong dài hạn.
Một số nền tảng Real Yield phổ biến: Lido Finance, Aave, GMX.
Nền tảng IDO Launchpad
Launchpad là các dự án blockchain sử dụng một nền tảng launchpad để huy động vốn, đồng thời cho phép các nhà đầu tư tiếp cận sớm với việc bán token. Điều này giúp các nhà đầu tư lớn có thể mua token mới với giá thấp trước khi chúng được tung ra thị trường.
Các dự án Launchpad trên các hệ sinh thái hiện nay
Một nền tảng an toàn hơn cho các nhà đầu tư so với một số mô hình trước đây (như ICO – Initial Coin Offering chẳng hạn). Ngoài ra, các dự án Launchpad giúp xây dựng cộng đồng xung quanh dự án, tạo ra các hiệu ứng tích cực về giá trị cho các token. Cũng như là một phương án marketing cho dự án mới, khi mà mức ROI ấn tượng mang lại cho những nhà đầu tư mua được token phát hành qua launchpad sẽ gây ấn tượng và tạo tiếng vang ban đầu cho dự án.
DeFi đang phải đối mặt với những thách thức nào?
- Hiệu suất kém: Các Blockchain vốn đã chậm hơn so với các hệ thống tập trung và điều này cũng sẽ được “di truyền” sang các ứng dụng được xây dựng trên chúng. Các nhà phát triển ứng dụng DeFi cần tính đến những hạn chế này và tối ưu hóa sản phẩm của họ cho phù hợp.
- Rủi ro cao từ lỗi người dùng: Với các ứng dụng DeFi , các rủi ro từ bên trung gian nay đã chuyển sang thành lỗi người dùng. Đây có thể là một khía cạnh tiêu cực với nhiều người. Việc thiết kế các sản phẩm giảm thiểu rủi ro do lỗi người dùng là một thách thức đặc biệt khó khăn khi phát triển các sản phẩm trên các blockchain – Vốn có tính bất biến.
- Trải nghiệm người dùng kém: Hiện tại, việc sử dụng các ứng dụng DeFi vẫn đòi hỏi người dùng phải nỗ lực thực hiện nhiều các thao tác phức tạp hơn. Để các ứng dụng DeFi trở thành yếu tố cốt lõi của hệ thống tài chính toàn cầu, chúng phải mang lại lợi ích rõ rệt mới có thể khuyến khích người dùng chuyển đổi từ hệ thống truyền thống.
- Hệ sinh thái phức tạp: Việc tìm các ứng dụng phù hợp nhất cho một trường hợp sử dụng cụ thể vẫn là một khó khăn với người dùng và người dùng phải có khả năng tìm ra những lựa chọn tốt nhất. Việc xây dựng các ứng dụng đã khó, nhưng để chúng dễ dùng trong một hệ sinh thái DeFi rộng lớn còn là thách thức lớn hơn.
Tổng kết
Dù hiện vẫn còn gặp phải nhiều vấn đề, nhưng hệ sinh thái DeFi đã tăng trưởng gấp rất nhiều lần và được coi là mảnh đất màu mỡ trong những năm qua. Có thể nói, tài chính phi tập trung thật sự rất có tiềm năng và nếu những nhược điểm có thể được khắc phục thì DeFi sẽ nhanh chóng trở thành nền tảng tài chính phi tập trung phổ biến nhất và được tất cả mọi người sử dụng.
Phần tiếp theo mình sẽ phân tích chi tiết từng mảnh ghép của DeFi. Anh em cùng đón xem nhé!
Anh em tham gia các kênh thông tin của chúng mình để thảo luận và bắt kịp những diễn biến mới nhất của thị trường nhé:
? HC Capital Channel | HC Capital Group Chat
? HC Research Channel | HC Research Group Chat
? Margin HC Channel | Margin HC Group Chat
? HC Gem Alerts | HC Gem Alerts Chat
Muốn nhận tin tức sớm nhất về thị trường và các dự án? Anh em hãy tham gia tại đây nhé.
