Allinstation
NEAR và cuộc đua Blockchain Layer 1
Trong không gian Blockchain Layer 1, cuộc đua giữa các giao thức cũ và mới vẫn đang diễn ra khốc liệt để đạt được tốc độ mạng lưới tối đa, với chi phí thấp và bảo mật chặt chẽ. Mỗi đối thủ cạnh tranh đều đã thực hiện những cách tiếp cận khác nhau để tối ưu hoá đặc tính này và phải đối mặt với hàng loạt sự đánh đổi về tính tập trung. Tuy nhiên, Blockchain sẽ lý tưởng nhất nếu như nó nhanh, an toàn, được sử dụng rộng rãi và hoàn toàn phi tập trung.
Các số liệu thống kê về thông lượng hay độ trễ đều chỉ là lý thuyết bởi trên thực tế, phần lớn các Blockchain này không đạt đến được công suất tối đa mà chúng thường công bố với người dùng. NEAR hiện đang đứng đầu về các thông số chính bao gồm chi phí giao dịch, số lượng giao dịch tối đa mỗi giây và lợi nhuận từ việc staking. Tuy nhiên, NEAR vẫn đang đứng sau ở các mục liên quan đến tính phi tập trung của Blockchain bao gồm số lượng validator, chi phí để chạy một node, hệ số Nakamoto. Dù vậy, HEAR đã có kế hoạch để phi tập trung hoá dần mạng lưới trong tương lai. NEAR sẽ dần cho thêm các mảnh (shard) vào mạng lưới khi mạng lưới phát triển. NEAR sẽ trao thưởng cho những validator thực hiện công việc trên các mảnh ít phổ biến hơn, khuyến khích các validator nhỏ hơn. Khi số lượng mảnh và hoạt động của mạng lưới tăng lên, mạng lưới NEAR sẽ trở nên phi tập trung hơn nhiều.
Lịch trình phát triển trong tương lai
Sự phát triển của NEAR hiện tại và trong tương lai đang được dẫn dắt bởi NEAR Foundation, hiện chỉ có 3 thành viên hội đồng quản trị định hướng tương lai cho giao thức này. Mục tiêu trong tương lai chính là sử dụng các DAO và Guild (bang hội) để trao lại quyền quản lý giao thức cho cộng đồng. Guild là một tính năng đặc biệt của NEAR, nó hoạt động phần nào giống DAO bởi vì nó có tổ chức, phi tập trung và tập hợp mọi người xung quanh một mục đích chung. Điểm khác biệt là các Guild thực sự tập trung vào việc đoàn kết theo một bộ kỹ năng hoặc niềm đam mê chung và sau đó tận dụng điều đó để đóng góp ngược lại cho tổ chức hoặc hoàn thành một số mục tiêu được đề ra. Một Guild có thể đóng góp cho nhiều DAO khác nhau và các Guild sẽ hoạt động như các phòng ban khác nhau trong một công ty (HR, Marketing, Tài chính…) Kế hoạch này đang dần được triển khai, mới nhất thông qua việc NEAR Foundation đã trao lại trang Medium của giao thức cho cộng đồng của họ.
Về kế hoạch phát triển liên quan đến kỹ thuật, lộ trình của NEAR luôn được công khai và cập nhật thường xuyên tới người dùng. NEAR có kế hoạch tiếp tục tăng số lượng validator, hạ thấp rào cản chi phí để mọi người có thể trở thành validator giữ bảo mật cho mạng lưới. Đội ngũ phát triển cũng đang tìm cách cải tiến cơ chế gas trong trường hợp nhu cầu sử dụng mạng lưới tăng cao.
Định giá
Sẽ là một thử thách lớn nếu chúng ta áp dụng các chỉ số định giá truyền thống như P/E hay P/S vào các Blockchain Layer 1. Các dữ liệu đều luôn đáng nghi ngờ, các giao thức này cũng quá mới hoặc hỗ trợ cho việc tăng trưởng giao thức thông qua lạm phát quá nhiều khiến cho “doanh thu” trở thành một khái niệm khá mơ hồ. Vấn đề về chi phí cũng đặt ra nhiều dấu hỏi: có coi chi phí để chạy một node là chi phí không? Vậy còn về chi phí để duy trì? Chi phí điện? Hay là coi như chi phí bằng 0 bởi vì ngừng dùng cuối mới phải chịu chi phí chứ không phải mạng lưới?
Bỏ qua những nghi vấn trên, cái nhìn rõ ràng nhất khi chúng ta định giá là chỉ số P/S mà Token Terminal cung cấp. Con số này của NEAR sẽ khiến những nhà phân tích phải phì cười. Trong thị trường tài chính truyền thống, 20 đến 30 là một con số cao bởi vì nó có nghĩa là sẽ mất 20 đến 30 năm để một nhà đầu tư có thể hoàn vốn , không tính thêm bất cứ chi phí hay khoản đầu tư nào khác vào giao thức/công ty. Với NEAR, con số này lên đến 1000 (Tại thời điểm lấy số liệu). So sánh với đối thủ gần nhất của nó là Solana, NEAR thực ra rẻ hơn khi xét đến P/S và gần như y hệt nhau khi tính đến tỷ lệ tăng trưởng doanh thu. Giá trị thị trường của Solana vẫn cao hơn NEAR 3 lần và gấp 8 lần tại một số thời điểm nhất định.
Hoạt động của người dùng thúc đẩy giá của đồng coin trong ngắn hạn và dài hạn. Nhìn vào các chỉ số chính như hoạt động của người dùng và nhà phát triển, chúng ta thấy có một chút hỗn hợp. Các số liệu thống kê chính dường như đã đạt mức ổn định. Khối lượng giao dịch đã đạt mức cao khoảng 300.000 giao dịch mỗi ngày, trong khi số lượng tài khoản đang hoạt động là 20.000 tài khoản mỗi ngày. Cú hích mạnh đưa số lượng tài khoản hoạt động lên gần 1 triệu tài khoản chỉ xảy ra khi có thông báo của Three Arrows Capital rằng họ đã huy động được vòng tài trợ 150 triệu USD.
Một lưu ý tích cực là, dù bộ dữ liệu vẫn còn hạn chế, hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội đang tăng trưởng đều đặn từ 2021.
Một yếu tố khiến cho việc định lượng nhu cầu cho đồng coin này trở nên khó là vì NEAR hiện chỉ được niêm yết trên một số sàn giao dịch hạn chế. NEAR được niêm yết trên Binance, Upbit, Kucoin và Huobi nhưng chưa được niêm yết trên Kraken, FTX US, BitStamp hoặc Coinbase. Các đối thủ cạnh tranh chính trong mảng Blockchain Layer 1 như Avalanche, Solana và Cardano đều đã được niêm yết trên những sàn đó. Tuy nhiên, vấn đề chính của việc này vẫn thuộc về quy trình của các sàn giao dịch. Ngoài ra, còn có rất nhiều công việc về kỹ thuật cần xử lý để một sàn giao dịch có thể tích hợp một giao thức mới và duy trì dữ liệu định giá chính xác, đặc biệt là khi công nghệ mới và thay đổi nhanh chóng như NEAR. Việc thiếu niêm yết trên các sàn giao dịch lớn đương nhiên hạn chế số lượng người mua, đặc biệt là người mua ở Mỹ.
Cuối cùng, như chúng ta đã nhắc tới ở bài viết trước, NEAR giữ lại số lượng coin của các nhà đầu tư trong vòng 2 năm đầu tiên vô hình chung tạo một áp lực bán liên tục. Có vẻ như phần lớn việc mở khóa đồng NEAR chủ yếu sẽ được hoàn thành vào tháng 10 năm 2022, 24 tháng sau khi ra mắt Mainnet. Những nhà đầu tư này sẽ sở hữu lượng lớn đồng NEAR với giá chỉ dưới 0.5 USD. Ở mức giá hiện tại, họ sẽ ngay lập tức có thể thu về lợi nhuận gấp 20 lần, vì vậy không có gì ngạc nhiên khi động lực này đã tạo ra áp lực giảm giá đối với NEAR.
Tất cả đồng Solana đã được mở khoá vào đầu tháng 1 năm 2021, phần lớn đồng Avalanche đã được mở khóa vào tháng 8 năm 2021. Sau một số áp lực bán giảm ban đầu, cả hai đồng này đều hoạt động khá tốt. Chúng ta hy vọng sẽ chứng kiến một động thái tương tự xảy ra với NEAR sau khi đợt mở khóa vào tháng 10 năm 2022 tới đây.
Rủi ro
Tính tập trung của các validator
Tại thời điểm hiện tại, có thể nói mạng lưới NEAR cực kỳ tập trung với chỉ ~ 100 nút xác nhận giao dịch. Con số này đã tăng gấp đôi kể từ cuối năm 2021. Chi phí để trở thành validator cũng khá tốn kém, ở mức gần 1 triệu USD, dù cho con số này đã giảm đáng kể so với mức 33 triệu USD vào tháng 11 năm 2021. NEAR đã cam kết giảm chi phí cho validator và tăng tổng validator lên, có vẻ cho đến nay họ vẫn đang dần thực hiện. Trong khi NEAR đang đi đúng hướng về chi phí và tính phi tập trung, nó vẫn phụ thuộc nhiều vào việc ủy quyền cho các người stake nhỏ hơn.
Dễ dàng di chuyển
Hầu hết các hoạt động trong hệ sinh thái NEAR là trên Aurora, ứng dụng tương thích với EVM của NEAR. Mặc dù thật tốt khi mà các nhà phát triển có thể dễ dàng chuyển các ứng dụng sang mạng lưới NEAR, điều này lại có hai mặt. Trên thực tế, phần lớn TVL trên hệ sinh thái NEAR tập trung trên Aurora. Các nhà phát triển có thể sử dụng các ứng dụng tương thích với EVM của họ và rời đi nếu họ muốn. Mô hình khởi động EVM này đem lại nhiều kết quả khác nhau. Ví dụ: Polygon duy trì gần như gấp đôi số lượng nhà phát triển cross-chain so với các nhà phát triển chính trên hệ sinh thái Polygon sau hơn 5 năm. Avalanche cũng vậy sau 5 năm. Celo đã quản lý để phát triển các nhà phát triển chính của họ để họ vượt qua số lượng các nhà phát triển cross-chain. Khả năng tương thích EVM là một sự tương thích tuyệt vời nhưng sau đó các nhà phát triển phải được khuyến khích để xây dựng các ứng dụng gốc trên mạng lưới.
Marketing và Nhận diện Thương hiệu
Vấn đề Marketing và làm thương hiệu của NEAR có vẻ hơi thiếu hụt. Solana cũng được ra mắt vào thời điểm tương tự nhưng sự chú ý cũng như sự tăng trưởng giá về cơ bản là khác nhau. Mặc dù phát triển mạnh những nội dung liên quan đến vấn đề kỹ thuật, dường như không có một mối liên hệ trực tiếp nào đến với những người không am hiểu về công nghệ. Dường như NEAR thiếu đi một người lãnh đạo khiến mọi người “sùng bái” như ở các Blockchain Layer 1 khác có: Ethereum (Vitalik Buterin), Terra (Do Kwon), Avalanche (Emin Gün Sirer), Solana (Sam Bankman-Fried) và BNB (CZ). Một lý do khác có thể là do NEAR chưa được niêm yết trên các sàn giao dịch lớn của Mỹ.
Cơ sở mã
NEAR đang cạnh tranh trực tiếp với Solana trên phương diện các nhà phát triển. Dù có thể sử dụng nhiều loại ngôn ngữ để code trên NEAR nhưng ngôn ngữ chính vẫn là Rust (giống với Solana). Nhu cầu về các nhà phát triển sử dụng ngôn ngữ Rust là rất cao và sự cạnh tranh này rất khốc liệt. Cả hai giao thức này đều được tài trợ bởi những quỹ đầu tư mạo hiểm uy tín, tuy nhiên Solana đã vượt trội hơn NEAR về giá đồng coin, xuất hiện trên các tiêu đề báo chí nhiều hơn và nhìn chung thu hút được nhiều nhà phát triển hơn so với NEAR.
Cạnh tranh
Không gian Blockchain Layer 1 rất rộng lớn và NEAR vẫn còn nhiều tính năng hấp dẫn để thu hút người dùng, tuy nhiên có vẻ như người dùng mới chỉ đang từ từ tham gia vào hệ sinh thái. Dù hy vọng rằng nguồn tiền dồi dào từ các quỹ đầu tư để các nhà phát triển xây dựng hệ sinh thái sẽ tạo ra một động lực lớn, tuy nhiên cho đến nay sự thu hút của Near vẫn còn rất hạn chế.
Thiếu đi việc thử nghiệm
NEAR có các thông số kỹ thuật rất đáng kinh ngạc, nhưng một khi mạng mở rộng để tiếp nhận một số lượng lớn các giao dịch, liệu nó có thể chịu được thông lượng khổng lồ không? Chúng ta đã thấy Solana đưa ra những tuyên bố về thông lượng rất cao của mạng lưới nhưng rồi mạng lưới lại tắc nghẽn khi hoạt động trên mạng tăng mạnh. Trước khi NEAR có thể được tin cậy, khả năng mở rộng của nó sẽ cần phải được thử nghiệm để tránh đi vào vết xe đổ của những kẻ tiền nhiệm.
Tổng kết
Nhìn chung, NEAR không có một điểm khác biệt chính nào so với các đối thủ cạnh tranh của nó nhưng thay vào đó, NEAR cố gắng tiếp nhận những gì là tốt nhất của các Blockchain Layer 1 hiện tại, thêm một số cải tiến và thực hiện chúng trên cùng một Blockchain. NEAR có khả năng mở rộng của Ethereum 2.0 nhờ công nghệ Sharding nhưng sẽ cải tiến hơn nữa thông qua tính năng tái phân mảnh linh hoạt (dynamic re-sharding). NEAR cũng có khả năng tương thích EVM của Avalanche cho các nhà phát triển Web 3.0 cũ nhưng sẽ thúc đẩy sự phát triển hệ sinh thái hơn nữa bằng cách cắt giảm phí cho các nhà phát triển. Nó có chuỗi ứng dụng cụ thể như Polkadot nhưng với chi phí rẻ hơn. Nó có tốc độ nhanh như Solana nhưng lại giải quyết định vấn đề spam trên mạng lưới nhờ yêu cầu lưu trữ dữ liệu. NEAR như là một Blockchain có khả năng giải quyết được các vấn đề mà hầu hết các chuỗi đơn khác vẫn mắc phải.
Đội ngũ và công nghệ đằng sau NEAR đều rất chất lượng, tuy nhiên việc thực thi và áp dụng với thị trường vẫn là một rủi ro chính đáng. Hiệu ứng mạng lưới trong ngành công nghiệp Crypto là thực sự tồn tại và NEAR vẫn đang kém cạnh so với các Blockchain Layer 1 chính khác. Tuy nhiên với xu hướng multi-chain mà chúng ta đang hướng tới, NEAR sẽ có một vị trí nhất định trong cuộc chơi này. Với sự đầu tư đến từ các quỹ đầu tư mạo hiểm lớn, tăng trưởng phát triển, đội ngũ xuất sắc và công nghệ tốt nhất hiện tại, NEAR là một cơ hội đầu tư hấp dẫn, bất chấp một số khó khăn mà nó phải đối mặt.
Đây là bài viết cuối trong series phân tích NEAR, Allinstation đã cung cấp cho anh em những thông tin cần thiết của NEAR khi mang lên bàn so sánh với các đối thủ Layer 1 hiện tại. Bài viết này không phải là lời khuyên đầu tư, anh em hãy tự có trách nhiệm với túi tiền của mình và đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt. Hy vọng anh em cảm thấy hữu ích và chờ đón những bài viết khác của Allinstation nhé.
Muốn nhận tin tức sớm nhất về thị trường và các dự án? Anh em hãy tham gia tại đây nhé.
