Allinstation 
Với việc giao dịch trong thị trường tài chính, tâm lý đóng một vai trò vô cùng quan trọng, chi phối hành vi và quyết định (quyết định vào lệnh, chốt lời, cắt lỗ…). Nhiều người tin rằng cảm xúc là động lực chính thúc đẩy sự thay đổi của thị trường tài chính, và tâm lý nhà đầu tư dao động tổng thể là thứ tạo ra cái gọi là chu kỳ tâm lý thị trường.
Trong bài viết này, Allinstation sẽ giới thiệu cho anh em về những chu kỳ tâm lý phải trải qua trong thị trường, các chỉ báo tâm lý hỗ trợ quá trình giao dịch nhằm giúp anh em “chân cứng đá mềm” và gặt hái được thành công trong thị trường tiền điện tử nhé.
Tâm lý trong chu kỳ thị trường
Thị trường tiền điện tử luôn biến động không ngừng, tuy nhiên vẫn phải tuân theo một chu kỳ tuần hoàn khép kín, bao gồm quá trình mở rộng và thu hẹp. Trong chu kỳ đó, tâm lý của nhà đầu tư cũng có sự thay đổi.
Trong uptrend
Khi thị trường đang trong giai đoạn mở rộng (thị trường tăng giá), sẽ có một bầu không khí lạc quan, niềm tin và lòng tham là những nhân tố chủ đạo. Thông thường, đây là những cảm xúc chính dẫn đến hoạt động mua mạnh mẽ.
Sau một thời gian, lòng tham và niềm tin mạnh mẽ lấn át thị trường theo cách mà bong bóng tài chính có thể hình thành. Trong một kịch bản như vậy, nhiều nhà đầu tư trở nên phi lý trí, đánh mất giá trị thực tế và mua một tài sản chỉ vì họ tin rằng thị trường sẽ tiếp tục tăng. Họ tham lam và lạm dụng quá mức theo đà thị trường, hy vọng kiếm được lợi nhuận. Khi giá tăng quá mức, đỉnh cục bộ được tạo ra. Nói chung, đây được coi là điểm rủi ro tài chính tối đa.
Trong một số trường hợp, thị trường sẽ đi ngang trong một thời gian do tài sản được bán dần. Đây còn được gọi là giai đoạn phân phối. Tuy nhiên, một số chu kỳ không thể hiện giai đoạn phân phối rõ ràng và xu hướng giảm bắt đầu ngay sau khi đạt đến đỉnh.
Thị trường tăng giá Bitcoin năm 2017 là một ví dụ rõ ràng về cách tâm lý thị trường ảnh hưởng đến giá cả và ngược lại. Từ tháng 1 đến tháng 12, Bitcoin đã tăng từ khoảng 900 đô la lên mức cao nhất mọi thời đại là 20,000 đô la. Trong thời gian tăng điểm, tâm lý thị trường ngày càng trở nên tích cực hơn. Hàng ngàn nhà đầu tư mới đã tham gia, bắt kịp sự phấn khích của thị trường tăng giá. FOMO (Tâm lý sợ lỡ cơ hội), sự lạc quan quá mức và lòng tham đã nhanh chóng đẩy giá BTC lên – cho đến khi xu hướng tăng này chấm dứt.
Giá của BTC năm 2017
Trong downtrend
Khi thị trường bắt đầu chuyển sang hướng khác, tâm trạng hưng phấn có thể nhanh chóng chuyển thành tự mãn, vì nhiều nhà giao dịch từ chối tin rằng xu hướng tăng đã kết thúc. Khi giá tiếp tục giảm, tâm lý thị trường nhanh chóng chuyển sang mặt tiêu cực. Nó thường bao gồm cảm giác lo lắng, phủ nhận và hoảng sợ.
Trong bối cảnh này, sự lo lắng là thời điểm mà các nhà đầu tư bắt đầu đặt câu hỏi tại sao giá lại giảm, điều này sẽ sớm dẫn đến giai đoạn từ chối. Giai đoạn từ chối được đánh dấu bằng cảm giác không chấp nhận được. Nhiều nhà đầu tư khăng khăng giữ vị thế thua lỗ của họ, hoặc vì “đã quá muộn để bán” hoặc vì họ muốn tin rằng “thị trường sẽ sớm quay trở lại.”
Nhưng khi giá càng giảm, làn sóng bán ra càng mạnh. Tại thời điểm này, sợ hãi và hoảng sợ thường dẫn đến cái được gọi là đầu cơ thị trường (khi người nắm giữ từ bỏ và bán tài sản của họ gần với mức đáy cục bộ).
Cuối cùng, xu hướng giảm sẽ dừng lại khi độ biến động giảm và thị trường ổn định. Thông thường, thị trường trải qua những chuyển động đi ngang trước khi cảm giác hy vọng và lạc quan bắt đầu xuất hiện một lần nữa. Giai đoạn đi ngang như vậy còn được gọi là giai đoạn tích lũy.
Tiếp nối ví dụ ở trên, sự đảo ngược xu hướng bắt đầu diễn ra vào cuối năm 2017 và đầu năm 2018. Sự điều chỉnh sau đó khiến nhiều người tham gia muộn bị thiệt hại đáng kể. Ngay cả khi xu hướng giảm đã được thiết lập, sự tự tin sai lầm và sự tự mãn đã khiến nhiều người nhấn mạnh vào HODL.
Vài tháng sau, tâm lý thị trường trở nên rất tiêu cực khi niềm tin của các nhà đầu tư xuống mức thấp nhất mọi thời đại. FUD và sự hoảng loạn khiến nhiều người mua gần đỉnh bán gần đáy, chịu lỗ lớn. Một số người trở nên mất niềm tin vào Bitcoin, họ rời khỏi thị trường và quay trở lại vào mùa uptrend mới, bỏ lỡ cơ hội “về bờ” và chịu tổn thất nặng nề về cả tâm lý và tài chính.
Giá BTC năm 2018
Ảnh hướng của tâm lý đến quyết định đầu tư và Tầm quan trọng của các chỉ báo
Nếu anh em tin rằng tâm lý trong chu kì thị trường là có giá trị, việc hiểu được nó có thể giúp anh em giao dịch vào và thoát vị thế vào những thời điểm thuận lợi hơn. Thái độ chung của thị trường là phản tác dụng: thời điểm có cơ hội tài chính cao nhất (cho người mua) thường đến khi hầu hết mọi người đều tuyệt vọng và thị trường đang ở mức rất thấp. Ngược lại, thời điểm rủi ro tài chính cao nhất thường xuất hiện khi phần lớn những người tham gia thị trường quá hưng phấn và quá tự tin.
Do đó, một số nhà giao dịch và nhà đầu tư cố gắng đọc tâm lý của thị trường để phát hiện các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tâm lý của nó. Lý tưởng nhất là họ sẽ sử dụng thông tin này để mua khi có hoảng loạn (giá thấp hơn) và bán khi có lòng tham (giá cao hơn). Tuy nhiên, trong thực tế, việc nhận ra những điểm tối ưu này không bao giờ là một nhiệm vụ dễ dàng. Các chỉ báo phân tích kĩ thuật và tâm lý ra đời giúp nhà đầu tư có thêm dữ liệu để đưa ra quyết định
Chỉ số Sức mạnh Tương đối (RSI)
Đây là chỉ số gợi ý khi một tài sản bị mua quá mức do tâm lý thị trường tích cực mạnh mẽ (ví dụ: tham lam quá mức).
RSI có giá trị từ 0-100 là dựa trên công thức tính thể hiện tương quan giữa số chu kỳ tăng giá (lấy trung bình) và số chu kỳ giảm giá (lấy trung bình). Nghĩa là RSI thể hiện sự tương quan giữa bên mua (làm tăng giá) và bên bán (làm giảm giá). Mua mạnh hơn thì RSI trên 50, còn bán mạnh hơn thì RSI dưới 50.
Allinstation đã có bài phân tích chi tiết về chỉ số này với 2 phần, anh em tham khảo tại đây:
MACD là từ viết tắt của Moving Average Convergence Divergence – Trung bình động hội tụ phân kỳ. Đây là một đường chỉ báo kỹ thuật được tạo ra bởi nhà phát minh Gerald Appel vào năm 1979.
Đây là một chỉ báo có thể được sử dụng để phát hiện các giai đoạn tâm lý khác nhau của chu kỳ thị trường. Mối quan hệ giữa các đường của nó có thể chỉ ra khi động lượng thị trường đang thay đổi (ví dụ: lực mua đang yếu đi).
Allinstation đã cung cấp cho anh em một series 4 phần liên quan đến chỉ báo này, anh em tham khảo tại:
Chỉ số Tham lam Sợ hãi (Fear and Greed)
Chỉ số Sợ hãi và Tham lam dành cho tiền mã hoá phân tích các xu hướng và chỉ báo thị trường khác nhau để xác định xem liệu những người tham gia thị trường đang cảm thấy thế nào.
Thay vì phải tự phân tích, bạn có thể dựa vào chỉ báo này để theo dõi mạng xã hội, Google Xu hướng và các số liệu thống kê khác nhằm xác định không khí chung của thị trường tại thời điểm nhất định.
Anh em tham khảo chi tiết về chỉ số này tại: Toàn tập về chỉ số Tham lam Sợ hãi trong crypto
Chỉ số Tham lam sợ hãi ngày 23/02/2022
Một số thành kiến về nhận thức trong quá trình đầu tư
Những thành kiến về nhận thức là những kiểu suy nghĩ phổ biến khiến con người thường đưa ra những quyết định phi lý trí. Những mô hình này có thể ảnh hưởng đến cả các nhà giao dịch riêng lẻ và thị trường nói chung. Một vài ví dụ:
- Thành kiến xác nhận: Đây là xu hướng đánh giá quá cao thông tin xác nhận niềm tin của chúng ta, đồng thời bỏ qua hoặc loại bỏ thông tin trái ngược với chúng. Ví dụ: Trong thị trường tăng giá, anh em tập trung mạnh hơn vào các tin tức tích cực, trong khi bỏ qua các tin tức xấu hoặc các dấu hiệu cho thấy xu hướng thị trường sắp đảo ngược.
- Không thích mất mát: xu hướng phổ biến của con người là sợ mất mát hơn là họ được hưởng lợi, ngay cả khi mức thu được là tương tự hoặc lớn hơn. Nói cách khác, nỗi đau mất mát thường đau đớn hơn niềm vui thu được. Điều này có thể khiến các nhà giao dịch bỏ lỡ cơ hội tốt hoặc hoảng sợ bán ra trong thời gian thị trường đầu cơ.
- Hiệu ứng thiên phú: Đây là xu hướng mọi người đánh giá quá cao những thứ mà họ sở hữu, đơn giản là vì họ sở hữu nó. Ví dụ: Anh em sở hữu 1 đồng token nào đó có nhiều khả năng tin rằng nó có giá trị hơn là một người không sở hữu, như anh em đang hold token bất kỳ trên Pancakeswap sẽ tin rằng nó tăng giá, trong khi người không hold sẽ rất hoài nghi về nó.
Tổng kết
Không thể phủ nhận rằng tâm lý có tác động đến giá thị trường và chu kỳ. Mặc dù các chu kỳ thị trường tâm lý đều được biết rõ, nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng đối phó. Từ hoa Tulip Mania của Hà Lan vào những năm 1600 đến bong bóng dotcom vào những năm 90, ngay cả những nhà giao dịch lành nghề cũng phải vật lộn để tách thái độ của chính họ ra khỏi tâm lý thị trường nói chung.
Do đó, anh em phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là phải hiểu không chỉ tâm lý thị trường mà còn cả tâm lý của chính mình và điều đó ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định như thế nào. Hy vọng Allinstation đã cung cấp cho anh em những thông tin bổ ích, cảm ơn anh em đã quan tâm theo dõi!
